- Tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế xã hội, có đại biểu đánh giá, đất đai là tài nguyên quan trọng nhất nhưng cũng là lĩnh vực phát sinh tiêu cực, tham nhũng nhiều nhất hiện nay. Ông đánh giá thế nào về nhận định này?

- Ý kiến này đã nhiều lần được nêu. Đất đai nói thật là có giá. Hiện nay, chúng tôi là những người trong ngành cũng cảm thấy hết sức đau xót khi nhìn thực trạng khiếu kiện và tham nhũng, tiêu cực nóng bỏng trong lĩnh vực này. Sai phạm, tiêu cực khá phổ biến. Thời kỳ bao cấp thì không được quan tâm lắm nhưng trong cơ chế thị trường phát triển kinh tế đất trở nên rất có giá, rất quan trọng.

Vấn đề chính là luật pháp, quy định nhiều điểm chưa chặt chẽ, phân cấp thẩm quyền, giám sát, thực thi công vụ của cán bộ địa phương cũng có nhiều vấn đề. Bộ chủ yếu làm thể chế, còn thực thi trực tiếp là địa phương. Các lần họp tôi cũng luôn nhắc nhở cán bộ công chức cơ sở không nên lợi dụng tài nguyên đất nước để làm giàu cho bản thân.

- Hạn chế nào trong vấn đề đất đai dẫn đến tiêu cực, tham nhũng?

- Hiện tượng tiêu cực, tham nhũng liên quan chủ yếu đến việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, ví dụ chuyển từ đất nông nghiệp sang phi nông nghiệp, tạo ra kẽ hở. Hoặc là thay đổi quy hoạch sử dụng đất, cấp đất cho các dự án đô thị, thời gian qua lớn quá, dễ dàng quá…

Với những diện tích đất chuyển đổi sai mục đích, để hoang hóa, các cấp phải có trách nhiệm kiểm tra, xử lý, không có cách nào khác. Hiện rất nhiều doanh nghiệp, cả nhà nước lẫn tư nhân, đều có tình trạng nhận đất rồi để đấy…

Bộ trưởng Tài nguyên Môi trường Nguyễn Minh Quang. Ảnh: Nguyễn Hưng.

- Theo Bộ trưởng, hướng xử lý đối với tình trạng này như thế nào?

- Chúng tôi đã giao cho các tỉnh kiểm tra, tổng hợp và báo cáo Thủ tướng để tìm hướng xử lý. Hướng là dựa trên quy hoạch sử dụng đất để đấu giá đất, các doanh nghiệp chỉ là những nhà đầu tư thứ cấp, không còn chuyện giao đất trắng cho doanh nghiệp.

- Trong các cuộc thảo luận, giá đền bù đất là vấn đề được các đại biểu rất quan tâm. Nhưng trong những dự án thương mại mà đền bù cho dân chỉ 500.000 đồng một mét vuông thì làm sao tránh được khiếu kiện kéo dài?

- Giá đang là vấn đề rất cơ bản, chúng ta phải tiếp tục nghiên cứu kỹ hơn. Các loại khung giá, bảng giá, giá cụ thể không, giá thị trường như thế nào, không đơn giản. Thị trường bình thường không nói làm gì, nhưng thị trường ở các đô thị thời gian qua là nóng ghê gớm. Vậy xác định giá trên cơ sở gì, phân cấp thế nào, nhà nước có tiếp tục nắm khung giá không…

Chúng tôi đang có ý kiến, nhà nước vẫn giữ khung giá, nhưng tăng các điểm lên, hiện quy định khung giá theo 3 vùng đồng bằng, trung du, miền núi, tính đại diện thấp. Ta có 63 tỉnh thành, để tăng tính chính xác có thể chia thành các cụm tỉnh tương đối giống nhau, theo tôi như thế sẽ hợp lý.

- Ông nghĩ thế nào về định hướng xây dựng một cơ quan định giá độc lập?

- Theo tôi có một cơ quan định giá độc lập là tốt nhất. Tới đây phân công có lẽ nên chỉ một bộ chịu trách nhiệm, hiện nay khung giá bảng giá do Bộ Tài nguyên Môi trường chịu trách nhiệm, nhưng giá cụ thể ở từng mảnh đất để đền bù lại do Bộ Tài chính. Nên chỉ có một cơ quan định giá và nằm ở Bộ Tài chính.

- Có đại biểu đề nghị xây dựng luật riêng về đền bù thu hồi đất tái định cư, trong hoàn cảnh bức xúc như hiện nay. Quan điểm của ông ra sao?

- Không cần thiết vì vấn đề là nội dung chứ không phải chung hay riêng. Tất nhiên nếu riêng thì sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn, nhưng vấn đề bồi thường liên quan đến nhiều vấn đề khác nhau.

Trong vấn đề thu hồi đất, theo tôi chủ yếu vẫn là vấn đề giá. Hiện có hai hình thức thu hồi đất, một là nhà nước thu hồi đất phục vụ quốc phòng an ninh, văn hóa xã hội và các dự án phát triển kinh tế lớn, hai là thu hồi đất theo thỏa thuận, chính trong những trường hợp thỏa thuận này phát sinh những chênh lệch, khiến dân thắc mắc. Nhưng theo tôi, nhà nước không thể đứng ra thu hồi đất cho tất cả các dự án được. Trong những dự án nhỏ, doanh nghiệp và dân thỏa thuận là chuyện rất bình thường, không thể lấy cớ đó để thắc mắc được, dân phải hiểu điều đó.

Nguyễn Hưng ghi