Giải phóng mặt bằng Hà Nội: Cả ngàn văn bản hướng dẫn

Gần 300 văn bản liên quan

Từ năm 2004 đến 2009, khi Hà Nội cũng như các địa phương đang thực hiện trên 20 Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật đất đai thì lại ra đời Nghị định 69 ngày 13/8/2009 ra đời “quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư”. Nghị định 69/2009 được đánh giá là cởi mở, có nhiều điểm mới tháo gỡ vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.

Chỉ hơn 1 tháng sau khi nghị định 69/2009 được ban hành, Hà Nội là địa phương đi đầu “Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố” bằng quyết định 108/2009/QĐ-UBND ngày 29/9/2009 thay thế quyết định số 18/2008 QĐ-UBND được ký cách đó đúng một năm (ngày 29/9/2008).

Tưởng như vậy đã ổn, nhưng sau hơn hai năm triển khai, bước đầu phát huy hiệu quả, Thành phố lại có quyết định 02/2013/QĐ-UBND ngày 07/1/2013 sửa đổi, bổ sung quyết định 108/2009.

Sáu tháng sau, ngày 18/7/2013 thành phố lại ký quyết định 27/2013/QĐ- UBND, sửa đổi, bổ sung một số điều của quyết định 02/2013.

Do sự thay đổi liên tục các văn bản, chỉ riêng việc tìm hiểu, rà soát, họp bàn, triển khai cũng đã khiến các cơ quan thực thi “chóng mặt”. Ông Nguyễn Đình Huệ, Giám đốc Văn phòng đăng ký nhà đất quận Hà Đông cho biết: trong thời gian ngắn, không dễ gì có thể hiểu cặn kẽ từng quy định: “Chính sách thay đổi để đáp ứng kịp thời quá trình thực hiện công việc ra rất nhiều, có những thuận lợi và cả khó khăn. Thứ nhất, các văn bản của Trung ương hiện nay chúng tôi thực hiện rất nhiều văn bản. Đối với Hà Nội đặc thù như Hà Đông, chúng tôi đang thực hiện nhiều chính sách của Hà Tây trước đây. Do đó rất nhiều văn bản từ Trung ương đến địa phương. Để người làm xem đã vất vả, đó là chưa nói đến người dân, họ lại  càng thấy khó khăn hơn”.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, kể từ khi Luật Đất đai năm 2003 ra đời, Quốc hội đã thông qua 24 luật; Chính phủ ban hành 22 nghị định; các bộ, ngành có tới 230 thông tư hướng dẫn. Ủy ban Nhân dân thành phố cũng đã ký 23 văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp đến quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng. Cùng với đó là hơn 800 văn bản đề xuất, hướng dẫn do Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng Hà Nội “sản xuất” năm 2012 để hướng dẫn các quận, huyện thực hiện đối với từng dự án cụ thể, khiến Hà Nội như “lạc” vào rừng văn bản pháp luật liên quan đến đất đai.

Nhiều văn bản, lắm chồng chéo

Thay đổi văn bản trong thời gian ngắn khiến các cơ quan thực thi “trở tay không kịp” bởi sự chồng chéo, nhất là đền bù đất ở và đất nông nghiệp.

Rối rắm đầu tiên trong các văn bản của UBND thành phố Hà Nội là quy định “cơ quan được giao xác định giá đất ở làm căn cứ tính bồi thường, hỗ trợ và tái định cư”. Nếu tại quyết định 108/2009, “khi mức giá chưa sát với giá chuyển nhượng đất thực tế trên thị trường, UBND cấp huyện đề xuất, báo cáo Sở Tài chính chủ trì thẩm tra, trình UBND Thành phố xem xét quyết định”, đến quyết định 02/2013, việc này lại do “UBND cấp huyện giao Chủ đầu tư thuê tổ chức tư vấn để xác định lại giá đất ở”.

Thế là toàn bộ hồ sơ, sổ sách, giấy tờ đang làm dở được chuyển từ UBND cấp huyện sang Chủ đầu tư dự án. Đùng một cái, thành phố lại ban hành quyết định 27/2013, trả lại chức năng “xác định giá đất ở” cho UBND cấp huyện như quy định lúc đầu trong quyết định 108/2009.

Chồng chéo trong nội dung các văn bản khiến người trong cuộc như “lạc” vào ma trận, bởi ranh giới đúng - sai rất mong manh. Chẳng hạn, việc xác định “diện tích đất nông nghiệp trong địa giới hành chính phường được hỗ trợ” theo quyết định 108/2009 đã khiến không ít cơ sở lúng túng, bởi mỗi nơi có cách hiểu khác nhau. Ví dụ một cá nhân có ba mảnh đất nông nghiệp bị thu hồi ở ba dự án khác nhau,  phần diện tích được hỗ trợ là 1 hay cả 3 dự án?. Hiện chưa có quy định cụ thể, Ban Giải phóng mặt bằng quận, huyện xin ý kiến của các sở ngành; Sở, ngành thấy “vướng” lại có công văn xin hướng dẫn của Thành phố hoặc của Bộ. Và thế là giải phóng mặt bằng ở địa phương lại kéo dài vì mất thời gian chờ đợi trả lời. Riêng việc giải quyết vướng mắc về chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề khi thu hồi đất nông nghiệp, quận Hà Đông đã có 03 văn bản xin ý kiến thành phố, nhưng gần một năm chưa được hướng dẫn, trả lời.

Trong các phương án bồi thường, người ký quyết định phải viện dẫn gần 20 văn bản làm căn cứ pháp lý. Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, Nguyễn Thế Thảo thừa nhận chậm giải phóng mặt bằng có nguyên nhân từ thay đổi chính sách. Ông Nguyễn Thế Thảo nói: “Cơ chế chính sách của chúng ta trong bồi thường giải phóng mặt bằng thường xuyên thay đổi. Bởi vì để thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, thông qua bồi thường giải phóng mặt bằng làm sao tạo điều kiện cho nhân dân khi phải di chuyển, phải có điều kiện sống tối thiểu như cũ hoặc tốt hơn. Thế nên cơ chế chính sách của chúng ta thường xuyên thay đổi. Khi ra đời một văn bản, thủ tục, quy định trình tự phải làm lại từ đầu, cho nên việc thực hiện cũng lại giãn ra”.

“Điểm tắc” nữa có thể xảy ra khiến tiến độ giải phóng mặt bằng chậm là cơ chế giải quyết khiếu nại, tranh chấp thông qua tòa án. Cơ chế này đã góp phần đem lại sự công khai, minh bạch, bảo vệ tốt hơn quyền lợi hợp pháp cho các bên, song cũng không kém phần phức tạp nếu tòa cứ “đủng đỉnh” theo thủ tục tố tụng. Với quy trình đó, việc giải quyết một vụ kiện có thể kéo dài một năm, hai năm hoặc lâu hơn nữa.

Thực tế những năm qua ở Hà Nội, hàng loạt văn bản liên quan đến giải phóng mặt bằng mới áp dụng vào thực tế thời gian ngắn, thậm chí chưa kịp triển khai, cán bộ địa chính chưa kịp hiểu kỹ, địa phương vừa phân loại, kiểm đếm, lên phương án bồi thường…đã có quy định khác sửa đổi bổ sung, thay thế. Đó là chưa nói đến chất lượng văn bản với những quy định ít khả thi, gây cản trở tiến độ các dự án của thành phố./.

Ngọc Năm

Theo VOV