Kiểm toán góp phần như thế nào vào phòng, chống tham nhũng?

Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Hữu Vạn, Luật Kiểm toán nhà nước (KTNN) được Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14/6/2005, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2006. Đây là văn bản pháp luật quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam quy định về tổ chức và hoạt động của Kiểm toán nhà nước. Tuy nhiên, sau hơn 08 năm thực hiện, Luật KTNN đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần phải được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp thực tiễn. Đặc biệt, ngày 28/11/2013, Quốc hội thông qua Hiến pháp, trong đó các quy định về KTNN và Tổng KTNN được quy định tại Điều 118 và một số điều liên quan (Điều 70, 74, 77, 80, 84). Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật KTNN là cần thiết.

Dự thảo Luật KTNN (sửa đổi) bao gồm 9 chương, 81 điều (so với Luật hiện hành, Dự thảo tăng 1 chương, 05 điều).

Cơ quan thẩm tra dự án Luật là Ủy ban Tài chính – Ngân sách và các thành viên UBTVQH đều đánh giá dự thảo Luật được chuẩn bị khá công phu, gửi xin ý kiến rộng rãi, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, tổng kết thực tiễn; do đó, nhiều quy định đã cơ bản bảo đảm tính khả thi. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật có một số nội dung quy định chưa cụ thể.

Một trong những vấn đề được các thành viên UBTVQH quan tâm thảo luận là về đối tượng kiểm toán.

Điều 5 dự thảo quy định cụ thể đối tượng kiểm toán của KTNN là hoạt động có liên quan đến quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công, gồm: (1) Thu, chi ngân sách nhà nước các cấp; (2) Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước; (3) Nguồn tài chính công của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; (4) Các khoản nợ công; (5) Đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản; nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời; (6) Các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý; (7) Tài chính, tài sản công khác. Theo ông Nguyễn Hữu Vạn, đây là các quy định cần thiết, quy định phù hợp với Hiến pháp nhằm bao quát việc kiểm toán đối với tất cả các nguồn lực tài chính, tài sản công, nhất là trong điều kiện chưa có luật nào quy định một cách đầy đủ, toàn diện nhất về vấn đề tài chính, tài sản công.

Thẩm tra dự án Luật, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách đồng tình với quy định của dự thảo, vì việc quy định cụ thể đối tượng kiểm toán như dự thảo Luật bảo đảm rõ ràng, hợp lý, đã cụ thể hóa quy định về phạm vi, đối tượng được kiểm toán của KTNN phù hợp với quy định tại Điều 118 của Hiến pháp năm 2013. Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Ủy ban Tài chính – Ngân sách Đinh Văn Nhã cho biết: Có ý kiến đề nghị, cần quy định gọn lại sau khi bổ sung khái niệm “Tài chính công” và “Tài sản công” vào Điều 4 của dự thảo Luật; theo đó, nội dung Điều 5 sửa lại như sau: “Đối tượng kiểm toán của KTNN là hoạt động có liên quan đến quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công”.

Là người đầu tiên phát biểu, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu bày tỏ băn khoăn, những quy định của Luật có góp phần vào phòng chống tham nhũng hiệu quả không? Có chống được thất thoát, lãng phí về tài sản công, tài chính công không? Đặc biệt, có góp phần nâng cao tính kỷ cương kỷ luật, hiệu lực quản lý nhà nước của bộ máy không?

Về đối tượng kiểm toán, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho rằng: Điều 5 của dự Luật mới chỉ là "chép" lại Hiến pháp. Vì vậy, cần được rà soát lại, cần bàn kỹ và thiết kế cụ thể hơn.

Cũng quan tâm tới đối tượng kiểm toán, song nghiên cứu kỹ dự Luật, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai nhận xét: “Có một đối tượng sẽ không rơi vào các đối tượng kiểm toán là quỹ bảo hiểm xã hội”. Theo bà, đây là quỹ tài chính độc lập, nằm ngoài ngân sách nhà nước. Việc kiểm toán này rất cần thiết vì đây là tiền của dân, nên rất cần bổ sung vào dự Luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu bày tỏ, tán thành với quy định tất cả các đơn vị tổ chức quản lý, sử dụng tài sản công đều thuộc diện kiểm toán, kể cả doanh nghiệp cổ phần mà Nhà nước không giữ cổ phần chi phối. Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, “cần cân nhắc với đề nghị kiểm toán vấn đề thu ngân sách tất cả các đơn vị, bởi trong điều kiện hiện nay, liệu KTNN đã đảm đương được chưa?”.

Cùng quan điểm với Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu, một trong những vấn đề được Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu quan tâm là hoạt động kiểm toán sẽ góp phần như thế nào vào nhiệm vụ chống tiêu cực, tham nhũng?

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu phân tích, trong hoạt động phòng chống tham nhũng, KTNN đóng vai trò rất quan trọng nhưng “vấn đề ở chỗ cả Luật Thanh tra hiện nay và Luật Kiểm toán hiện nay đều quy định sẽ chuyển cho cơ quan được kiểm toán kết luận sơ bộ để nghiên cứu và có ý kiến phản hồi với Đoàn kiểm toán”.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, trong quy định này có một mặt tích cực là đảm bảo tính khách quan, chất lượng kiểm toán nhưng thực tế cũng là một sơ hở. “Bởi thời gian để cho đối tượng được kiểm toán nghiên cứu, phản hồi lại kết luận kiểm toán cũng tạo ra khả năng để họ trao đổi, mua chuộc, mặc cả với nhau. Tôi đề nghị, quy định cơ quan kiểm toán và đơn vị được kiểm toán cần trao đổi ngay với nhau trong quá trình thực hiện kiểm toán chứ không phải sau khi kết thúc kiểm toán” – Phó Chủ tịch Uông Chu Lưu phát biểu.

Đánh giá cao hoạt động của KTNN những năm qua, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước nhấn mạnh: Đây là vũ khí của nhân dân trong việc giám sát, quản lý sử dụng ngân sách của nhà nước. Tuy nhiên, theo ông, dù năm nào kiểm toán cũng phát hiện nhiều, kiến nghị nhiều nhưng chưa được thực hiện đến cùng.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước đề nghị: Quốc hội phải thực hiện giám sát việc giải quyết, xử lý các kiến nghị của kiểm toán đối với đơn vị bị kiểm toán; đồ̀ng thời, đề nghị làm rõ trong trường hợp những kiến nghị xử lý của kiểm toán không được cơ quan được kiểm toán đồng ý thì ai đứng ra làm trọng tài để phán quyết? Mặt khác, ông cũng đề nghị, KTNN phải có trách nhiệm theo dõi việc thực hiện các kiến nghị của mình đối với cơ quan được kiểm toán.

Ngoài vấn đề trên, các thành viên UBTVQH cũng cho ý kiến về giá trị của báo cáo kiểm toán; hành vi cấm đối với các chức danh của KTNN, kiểm toán viên, cộng tác viên kiểm toán, các đơn vị được kiểm toán.../.

Kim Thanh

Theo cpv.org.vn