Phân biệt đặc xá và tha tù trước thời hạn có điều kiện

Đặc xá

Tha tù trước thời hạn có điều kiện

Khái niệm 

Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.

(khoản 1 Điều 3 Luật Đặc xá 2018)

Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của BLHS, xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ.

(Điều 1 Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP)

Thẩm quyền quyết định

Chủ tịch nước 

(khoản 3 Điều 88 Hiến pháp 2013 và Điều 17 Luật Đặc xá 2018).

- Tòa án nhân dân cấp tỉnh;

- Tòa án quân sự cấp quân khu nơi phạm nhân đang chấp hành án phạt tù.

(Điều 5, 7 Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC)

Đối tượng

- Người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn đang chấp hành hình phạt tù; Người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù theo Điều 11 Luật Đặc xá 2018.

- Trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu về đối nội, đối ngoại của Nhà nước, Chủ tịch nước quyết định đặc xá cho người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người đang được hoãn chấp hành án phạt tù, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người đang chấp hành án phạt tù chung thân mà không phụ thuộc vào các điều kiện quy định tại Điều 11 và Điều 12 Luật Đặc xá 2018

(Điều 11, Điều 22 Luật Đặc xá 2018)

Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có đủ điều kiện theo quy định tại các Điều 66, 106 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

(Điều 66, Điều 106 BLHS 2015)

Điều kiện

Người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người bị kết án phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn được đề nghị đặc xá phải có đủ các điều kiện sau đây:

- Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt và được xếp loại chấp hành án phạt tù khá hoặc tốt theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự;

- Đã chấp hành án phạt tù được một thời gian do Chủ tịch nước quyết định nhưng ít nhất ⅓ thời gian đối với trường hợp bị phạt tù có thời hạn

- Đã chấp hành án phạt tù ít nhất 14 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 11 Luật Đặc xá 2018

- Đã chấp hành án phạt tù ít nhất 17 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn;

- Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là phạt tiền, đã nộp án phí;

- Đã thi hành xong nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với người bị kết án phạt tù về các tội phạm tham nhũng hoặc tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định trong mỗi lần đặc xá;

- Đã thi hành xong hoặc thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự đối với người bị kết án phạt tù không thuộc trường hợp tại điểm d khoản 1 Điều 11 Luật Đặc xá 2018.

- Khi được đặc xá không làm ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự;

- Không thuộc một trong các trường hợp tại Điều 12 của Luật Đặc xá 2018.

(Điều 11 Luật Đặc xá 2018)

Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây:

- Phạm tội lần đầu;

- Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt;

- Có nơi cư trú rõ ràng;

- Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí;

- Đã chấp hành được ít nhất ½ mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.

(Trừ phạm tội thuộc khoản 2 Điều 66 BLHS 2015)

Người dưới 18 tuổi đang chấp hành án phạt tù, nếu không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 66 của Bộ luật này có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây:

- Phạm tội lần đầu;

- Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt;

- Đã chấp hành được một phần ba thời hạn phạt tù;

- Có nơi cư trú rõ ràng.

(Điều 106 BLHS 2015)

Thời điểm áp dụng

- Chủ tịch nước xem xét, quyết định về đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước.

- Chủ tịch nước xem xét, quyết định đặc xá trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại của Nhà nước mà không phụ thuộc vào thời điểm quy định trên.

(Điều 5 Luật đặc xá 2018)

Việc rà soát, lập hồ sơ xét, đề nghị và thẩm định hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện phải hoàn thành trước ngày 15/4 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù Quý I, trước ngày 15/8 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù 06 tháng và trước ngày 31/12 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù năm để đề nghị Tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định, đồng thời chuyển cho Viện kiểm sát cùng cấp với Tòa án để thực hiện chức năng kiểm sát theo quy định của pháp luật.

(khoản 2 Điều 5 Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC)

Hậu quả pháp lý

- Không phải chấp hành hình phạt tù còn lại.
- Chỉ phải tiếp tục chấp hành các hình phạt bổ sung theo bản án của Tòa án (nếu có). 

- Người được đại xá vẫn là người có án tích và việc xóa án tích đối với họ thực hiện theo quy định của BLHS.

Được thay đổi từ chấp hành án phạt tù tại các cơ sở giam giữ sang hình thức giao cho cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, cấp quân khu, chính quyền xã, phường, thị trấn giám sát, giáo dục trong thời gian chấp hành án phạt tù còn lại.

Trong thời gian thử thách, nếu người được tha tù trước thời hạn có điều kiện không vi phạm các quy định tại khoản 4 Điều 66 của BLHS 2015 thì khi hết thời gian thử thách, họ sẽ được cấp giấy chứng nhận chấp hành xong án phạt tù. 

Nếu vi phạm nghĩa vụ thì Tòa án đã ra quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể hủy bỏ quyết định này và buộc người đó phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành 

(khoản 9, 10 Điều 368 BLTTHS 2015)