Bị đơn dân sự có được làm Điều tra viên trong cùng một vụ án hình sự hay không? Quyền và nghĩa vụ của bị đơn dân sự được quy định như thế nào?

Nội dung chính

• Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự là ai?
• Quyền và nghĩa vụ của bị đơn dân sự được quy định như thế nào?
• Bị đơn dân sự có được làm Điều tra viên trong cùng một vụ án hình sự hay không?

Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự là ai?

Căn cứ theo khoản 1 Điều 64 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về khái niệm bị đơn dân sự như sau:

"Bị đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà pháp luật quy định phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại."

Quyền và nghĩa vụ của bị đơn dân sự được quy định như thế nào?

Theo khoản 2 và khoản 3 Điều 64 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về bị đơn dân sự cụ thể như sau:

(1) Bị đơn dân sự hoặc người đại diện của họ có quyền:

- Được thông báo, giải thích quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định;

- Chấp nhận hoặc bác bỏ một phần hoặc toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn dân sự;

- Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

- Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

- Yêu cầu giám định, định giá tài sản theo quy định của pháp luật;

- Được thông báo kết quả điều tra, giải quyết vụ án có liên quan đến việc đòi bồi thường thiệt hại;

- Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật;

- Tham gia phiên tòa; trình bày ý kiến, đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi người tham gia phiên tòa; tranh luận tại phiên tòa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị đơn; xem biên bản phiên tòa;

- Tự bảo vệ, nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình;

- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án về phần bồi thường thiệt hại;

- Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

(2) Bị đơn dân sự có nghĩa vụ:

- Có mặt theo giấy triệu tập của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến việc bồi thường thiệt hại;

- Chấp hành quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Bị đơn dân sự có được làm Điều tra viên trong cùng một vụ án hình sự?

Bị đơn dân sự có được làm Điều tra viên trong cùng một vụ án hình sự hay không?

Theo khoản 1 Điều 51 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quy định về việc thay đổi Điều tra viên, Cán bộ điều tra như sau:

“1. Điều tra viên, Cán bộ điều tra phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

a) Trường hợp quy định tại Điều 49 của Bộ luật này;

b) Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.”

Đồng thời, tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quy định về các trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

“Điều 49. Các trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

Người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

1. Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;

2. Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;

3. Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.”

Căn cứ theo những quy định trên đây, khi thuộc một trong các trường hợp sau thì Điều tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi:

- Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;

- Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;

- Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.

- Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.

Theo điểm g khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định đương sự bao gồm những người sau:

"Đương sự gồm nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự."

Như vậy, trường hợp Điều tra viên đồng thời là đương sự (cụ thể là bị đơn dân sự) trong cùng một vụ án thì phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc sẽ bị thay đổi. Do đó, bị đơn dân sự sẽ không được làm Điều tra viên trong cùng một vụ án hình sự theo những quy định nêu trên.